หากใครที่ดูซีรีส์เกาหลีมาหลายเรื่อง เชื่อว่าหลายคนคงจะเคยเห็นฉากการไหว้บรรพบุรุษที่นำเสนออยู่ในซีรีส์กันมาบ้าง ว่าจะมีการจัดเตรียมอาหารวางบนโต๊ะไหว้กันจริงจังมาก ๆ ซึ่งบางเรื่องอาจจะเห็นถึงขั้นตอนการทำความเคารพเลยทีเดียว สำหรับในซีรีส์ Hometown Cha-Cha-Cha Ep.4 นี้ ได้มีการนำเสนอฉากการไหว้บรรพบุรุษที่กระตุ้นต่อมความอยากรู้ของเราเป็นอย่างมาก Korseries จึงอยากจะมาแชร์สิ่งที่เราค้นหา มาแบ่งปันทุกคนผ่านบทความคอลัมน์ FOCUS ของเรา
ความน่าสนใจของการพูดถึงฉากการไหว้บรรพบุรุษ ในซีรีส์ Hometown Cha-Cha-Cha อยู่ตรงที่ ตัวละครน้องอีจุน (รับบทโดย กีอึนยู) ได้ท่องสิ่งที่น้องจดจำว่า ‘ปลาออกเนื้อตก ปลาวางที่ทิศตะวันออก เนื้อวางที่ทิศตะวันตก’ และ ‘แดงออกขาวตก ผลไม้สีแดงวางที่ทิศตะวันออก ผลไม้สีขาววางที่ทิศตะวันตก’ นั่นเป็นหลักปฏิบัติโดยทั่วไปของคนเกาหลีซึ่งใช้ในการจัดวางอาหารบนโต๊ะสำหรับการทำพิธีไหว้บรรพบุรุษจริง ๆ
พิธีไหว้บรรพบุรุษของเกาหลี คืออะไร
ก่อนที่จะเข้าเรื่อง ก็ต้องขอพาทุกคนมาทำความรู้จัก พิธีไหว้บรรพบุรุษของเกาหลี โดยเบื้องต้นกันก่อน ว่า พิธีนี้เรียกว่า พิธีเจซา (제사) เป็นพิธีที่ปฏิบัติกันโดยทั่วไปในเกาหลี เพื่อที่จะระลึกถึงคนในครอบครัวหรือบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว แม้ว่าการทำพิธีจะมีหลายประเภท แต่ว่าสิ่งที่จะมีเหมือนกัน คือ การเซ่นไหว้ด้วยอาหาร/เครื่องดื่ม การโค้งคำนับ และการกล่าวคำพูดแสดงการระลึกถึง โดยปกติพิธีจะจัดขึ้นโดยใช้เวลาระหว่าง 30 นาที – 2 ชั่วโมง ขึ้นอยู่กับลักษณะการจัดพิธี
พิธีไหว้บรรพบุรุษของเกาหลี จัดขึ้นเมื่อไหร่
พิธีเจซา หลัก ๆ จะแบ่งออกเป็น 3 ประเภทด้วยกัน ซึ่งแต่ละประเภทจะมีรูปแบบช่วงเวลาการจัดพิธีที่แตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับความเชื่อ การปฏิบัติ แต่โดยปกติในทุกปี คนเกาหลีมักจะเดินทางกลับบ้านเกิดปีละ 1-2 ครั้งเพื่อจัดพิธีเหล่านี้ร่วมกันภายในครอบครัว ประเภทของพิธีเจซา มีดังต่อไปนี้
ชารเย (차례) – จะจัดขึ้น 2-4 ครั้งต่อปีในวันหยุดสำคัญ ซึ่งโดยปกติมักจะจัดในวันหยุดเทศกาลชูซอก (วันขอบคุณพระเจ้า) และ ช่วงซอลลัล (เทศกาลปีใหม่ของเกาหลี)
กีเจ (기졔) – จะจัดพิธีในคืนก่อนหรือตอนเช้าของวันครบรอบการเสียชีวิตของบรรพบุรุษ
ชีเจ (시졔) – พิธีกรรมตามฤดูกาลที่จัดขึ้นสำหรับบรรพบุรุษที่มีอายุตั้งแต่ 5 รุ่นขึ้นไป (โดยทั่วไปจะทำเป็นประจำทุกปี ในเดือน 10 ตามปฏิทินจันทรคติ)
ธรรมเนียมปฏิบัติโดยทั่วไปในการไหว้บรรพบุรุษของคนเกาหลี
อย่างที่บอกไว้ข้างต้นว่ารูปแบบในการจัดงานของแต่ละบ้านแต่ละครอบครัว ภูมิลำเนานั้นมีความแตกต่างกันไปบ้าง แต่สิ่งที่จะต้องมีอย่างแน่นอน คือ การจัดเตรียมอาหาร , การโค้งคำนับ และ กล่าวแสดงความระลึกถึง
ในการจัดอาหารจะจัดวางโต๊ะโดยด้านหน้าหันไปทางทิศเหนือ ด้านซ้ายเป็นทิศตะวันตก และ ด้านขวาเป็นทิศตะวันออก สามารถจัดได้ตั้งแต่ 3-5 แถว ซึ่งทั่วไปจะจัดกัน 5 แถว คนเกาหลีเขาจะมีหลักพื้นฐานที่ยึดถือในการจัดเรียงอาหารบนโต๊ะ นั่นคือ 홍동백서 อ่านว่า ฮง-ดง-แบค-ซอ คือ ‘ผลไม้สีแดงทางทิศตะวันออกผลไม้สีขาวทางทิศตะวันตก’ , 좌포우혜 อ่านว่า ชวา-โพ-อู-ฮเย คือ ‘ปลาแห้งอยู่ทางด้านซ้ายและน้ำข้าวอยู่ทางด้านขวา’ , 어동육서 อ่านว่า ออ-ดง-ยุก-ซอ คือ ‘ปลาวางที่ทิศตะวันออกเนื้อวางที่ทิศตะวันตก’ , 두동미서 อ่านว่า ดู-ดง-มี-ซอ คือ ‘หันหัวปลาไปทางทิศตะวันออก และ หางปลาไปทางทิศตะวันตก’ และ 조율이시 อ่านว่า โจ-ยูล-อี-ชี คือ ‘เรียง พุทราจีน , เกาลัด , ลูกแพร์ , ลูกพลับ ตามลำดับ’
ที่เราหยิบยกมาเป็นเพียงส่วนหนึ่งของหลักการจัดเตรียมอาหารเท่านั้น ยังมีดีเทลเล็ก ๆ น้อย ๆ อีกเยอะมาก แม้ว่าการจัดเรียงอาหารจะค่อนข้างยุ่งยาก แต่ด้วยหลักพื้นฐานนี้จะทำให้การจัดเตรียมโต๊ะเซ่นไหว้ง่ายขึ้น อย่างไรก็แล้วแต่ ก็ขึ้นอยู่กับความเชื่อและการปฏิบัติของแต่ละครอบครัวด้วยเช่นกัน อย่างในซีรีส์ Hometown Cha-Cha-Cha เท่าที่เห็นครอบครัวของผู้นำชุมชนดูจะไม่ได้เคร่งครัดกับหลักปฏิบัติมากนัก ทั้งเตรียมเค้กโรลที่เป็นของโปรดของคุณแม่มาวางบนโต๊ะอาหาร แต่ก็ยังคงจัดเตรียมได้ค่อนข้างครบตามหลักพื้นฐานที่คนเกาหลีมักทำกัน
ถ้าใครสังเกตเหมือนกัน อาจจะเกิดความสงสัยว่าทำไม ผลไม้ อย่าง ลูกแพร์ หรือ แอปเปิล ที่จัดวางบนโต๊ะ จะต้องมีการฝานเนื้อด้านบนไว้ Korseries ได้ลองถามเพื่อนคนเกาหลีบวกกับลองค้นหาข้อมูลมา ก็พบว่า คนเกาหลีมีความเชื่อว่าดวงวิญญาณที่ล่วงลับไปไม่สามารถที่จะทานผลไม้เหมือนกับคนที่มีชีวิตอยู่ได้ จึงจะต้องฝานผลไม้ให้เห็นเนื้อข้างใน เพื่อลิ้มรสชาติทางกลิ่น และการมองเห็น อันนี้เป็นความรู้ใหม่สำหรับเรามาก ๆ
การไหว้บรรพบุรุษของคนเกาหลีในปัจจุบัน
สำหรับพิธีการไหว้บรรพบุรุษแม้จะเป็นธรรมเนียมที่เขาทำกันมาเป็นเวลายาวนาน แต่ก็มีการเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา ซึ่งทุกวันนี้ยังคงมีการจัดพิธีกันอยู่ แต่หลายครอบครัวมักจะจัดพิธีไหว้บรรพบุรุษไม่เกิน 2 ชั่วอายุ หรือในบางที่ก็อาจจะจัดพิธีสำหรับไหว้พ่อแม่ที่ล่วงลับไปแล้วเท่านั้น รวมไปถึงการจัดก็ไม่ได้เคร่งครัดในแบบแผนเหมือนที่เคยเป็น ทั้งในเรื่อง อาหาร รวมไปถึงผู้ดำเนินพิธี (เมื่อก่อนจะต้องเป็นลูกชายคนโตของบ้านเท่านั้น แต่ปัจจุบันก็มีหลายครอบครัวที่ไม่ได้เคร่งครัดกับกฎนี้แล้ว)
ตามข้อมูลจาก The Korea Times ได้บอกไว้ว่า ประเภทและจำนวนอาหารที่จัดวางบนโต๊ะพิธีโดยทั่วไปจะมีอาหารอยู่ประมาณ 20 จาน ซึ่งเป็นภาระสำหรับผู้หญิงชาวเกาหลีจำนวนมากที่จะต้องรับผิดชอบในการจัดเตรียมอาหารเหล่านี้ และอาหารประเภทต่าง ๆ จะต้องจัดวางในจานที่แยกกัน ซึ่งยังไม่รวมเครื่องดื่ม และขนมหวานต่าง ๆ
ความน่าสนใจอยู่ตรงที่นักวิจัยจากสำนักงานส่งเสริมการศึกษาเกาหลีเขาบอกว่า จริง ๆ แล้วการจัดเตรียมอาหารสำหรับพิธีมันเรียบง่ายมาตั้งแต่เริ่มต้นในอดีต แต่จำนวนอาหารกลับเริ่มที่จะเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ จากการที่ผู้คนมีความมั่นคงทางการเงินมากขึ้น ย้อนกลับไปในสมัยโชซอน อาหารบนโต๊ะมีเพียงไม่กี่อย่างนับนิ้วได้ด้วยซ้ำ
ซึ่งนักวิจัยก็ได้เผยว่าในช่วงสถานการณ์การแพร่ระบาดโควิด-19 ที่เข้มงวดและจำกัดไม่ให้รวมตัวกันเกิน 4 คน ตามมาตรการรักษาความปลอดภัยนี้ เป็นโอกาสที่หลายคนจะมองย้อนกลับไปถึงการจัดพิธีในรูปแบบดั้งเดิมที่เรียบง่ายและไม่ต้องเตรียมอาหารมากมายแบบปัจจุบัน
บทความที่เกี่ยวข้อง
ว่าด้วยค่าแรงขั้นต่ำในเกาหลีใต้ ผ่านซีรีส์ Hometown Cha-Cha-Cha
ติดตามข่าวสารและสิ่งที่น่าสนใจจากเราได้ที่
Facebook Fanpage : facebook.com/korseries
Twitter : twitter.com/korseries
Website : korseries.com
Youtube : Korseries
ขอความกรุณาไม่คัดลอก-ดัดแปลงบทความไปโพสต์ลงในเพจ-สำนักข่าวอื่น รวมถึงไม่นำบทความไปอ่านลง YouTube หรือแพลตฟอร์มใด ๆ โปรดช่วยแชร์เป็นลิ้งก์นะคะ ♡
Reference
https://en.wikipedia.org/wiki/Jesa
https://www.koreatimes.co.kr/www/culture/2021/06/703_303865.html
https://www.mk.co.kr/news/special-edition/view/2011/09/583073/
https://blog.naver.com/noblea2019/221836634777
https://expatguidekorea.com/article/jesa-ancestors-memorial-ceremony-in-korea.html
https://dingdo.tistory.com/509
